4
października 1943 r. w Warszawie w niejasnych okolicznościach została
zamordowana Irena Iłłakowicz, podporucznik Narodowych Sił Zbrojnych,
agentka wywiadu Organizacji Wojskowej Związku Jaszczurczego i NSZ.
Irena
Iłłakowicz urodziła się 26 lipca 1906 r. w Berlinie w rodzinie
ziemiańskiej. Po wybuchu rewolucji październikowej w 1917 r. wraz z
rodziną przebywała w Finlandii. Po powrocie do kraju uczęszczała do
szkoły sióstr Zgromadzenia Najświętszego Serca Jezusowego w
Zbylitowskiej Górze, a następnie studiowała nauki humanistyczne na
Uniwersytecie Grenoble we Francji. Znała biegle 6 języków obcych.
W październiku 1934 r. w Warszawie Morzycka wyszła za mąż za Jerzego
Olgierda Iłłakowicza, w okresie międzywojennym działaczka Organizacji
Polskiej i Obozu Narodowo-Radykalnego.
W czasie hitlerowskiej okupacji, podobnie jak jej mąż, rozpoczęła
działalność konspiracyjną w szeregach Organizacji Wojskowej Związek
Jaszczurczy. Posługiwała się pseudonimami „Barbara Zawisza” oraz
„Irena”.
Z racji znajomości języków obcych, w tym niemieckiego, została
zaangażowana do wywiadu ZJ, kryptonim „Z”, gdzie działała w sieci
rozpoznania wojskowego, gospodarczego i komunikacyjnego. W związku z
powierzonymi jej działaniami kilkakrotnie wyjeżdżała do Berlina, gdzie
znajdował się punkt kontaktowy Ekspozytury „Z”.
Na przełomie 1941 i 1942 sieć wywiadowcza została rozbita, rozpoczęły
się aresztowania. Na początku października 1942 r. „Irena” trafiła na
Pawiak. Dzięki łapówce została skierowana do transportu do obozu na
Majdanku, skąd w marcu 1943 r. pomorski oddział NSZ przeprowadził
brawurową akcję jej uwolnienia - przebrani w mundury gestapo partyzanci
przyjechali pod bramę obozu i przedstawili dokument nakazujący
przekazanie uwięzionej na śledztwo w Warszawie. Po uwolnieniu „Irena”
ukrywała się u rodziny męża w miejscowości Dratów na Lubelszczyźnie.
Po powrocie do Warszawy rozpoczęła służbę w komórce wywiadowczej NSZ
zajmującej się rozpoznaniem wśród polskich organizacji komunistycznych.
Jej zadaniem było zdobywanie informacji o działaczach komunistycznych
i lewicujących, których należało rozpracować w celu zdobycia informacji
na temat kierownictwa komunistów w kraju.
Irena Iłłakowicz została zamordowana 4 października 1943 r. w niejasnych
okolicznościach. W przededniu śmierci zajmowała się rozpracowywaniem
radiostacji w Otwocku wspierającej akcje przejmowania sowieckich
spadochroniarzy zrzucanych na teren Polski. Z tych też powodów
podejrzenia padały na NKWD lub PPR, jednak sprawcy jej zabójstwa do dziś
pozostają nieznani.
„Irena” została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie pod
nazwiskiem Barbara Zawisza. W 1948 r. jej matka umieściła tabliczkę z
prawdziwym nazwiskiem zmarłej.
W 1995 r. Irena Iłłakowicz została odznaczona Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego.