W maju 1945 r. do wyzwalających zachodnie Czechy wojsk amerykańskich
(3 Armia gen. Pattona) dołączyła polska jednostka partyzancka – Brygada
Świętokrzyska Narodowych Sił Zbrojnych (1000 żołnierzy), która
wycofywała się przed wkraczającym do Polski nowym okupantem – sowiecką
Armią Czerwoną. W maju 1945 r. polscy partyzanci, ramię w ramię z
żołnierzami amerykańskimi, uczestniczyli w walkach z Niemcami w rejonie
Pilzna, Holysova i Vsekar. Symbolem braterstwa broni było przyznanie
żołnierzom polskim prawa noszenia odznak amerykańskich jednostek, z
którymi współdziałali – m.in. 2 Dywizji Piechoty „Indian Heads”.
5 maja 1945 r. żołnierze Brygady Świętokrzyskiej
wyzwolili niemiecki obóz koncentracyjny Holleischen (filia KL
Flossenbürg) w Holiszowie k. Pilzna. Oswobodzono około 1000 kobiet: 400
Francuzek, 280 Żydówek, 167 Polek oraz Czeszki, Holenderki, Belgijki,
Rumunki, Jugosłowianki i kobiety innych narodowości. Niemieckie
dowództwo planowało zniszczenie obozu oraz likwidację więźniarek przed
wejściem wojsk amerykańskich. Pod baraki podłożono substancje łatwopalne
i czekano na rozkaz podłożenia ognia. Udana akcja Brygady
Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych ocaliła więźniarkom obozu
życie.
Oprócz wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego w Holiszowie,
Brygada Świętokrzyska oswobodziła około 10.000 cudzoziemskich robotników
przymusowych, których Niemcy zmuszali do pracy w przemyśle i traktowali
jak niewolników. Polska brygada rozbijała także niemieckie jednostki
wojskowe i likwidowała organizowane przez Niemców zasadzki na żołnierzy
amerykańskich. Na przykład wzięła do niewoli sztab jednego z korpusów
niemieckich, a następnie przekazała jeńców Amerykanom.
Wyzwolenie niemieckiego obozu koncentracyjnego
dla kobiet w Holysovie w dniu 5 maja 1945 r. przez Brygadę Świętokrzyską
NSZ było jedynym takim wydarzeniem w historii drugiej wojny światowej,
kiedy oddział partyzancki wyzwolił niemiecki obóz koncentracyjny. Przypominanie o tym wydarzeniu ukazuje faktyczny stosunek Polskiego Państwa Podziemnego i Polaków do polityki III Rzeszy. (...)