W cyklu uniwersyteckich wykładów poświęconych nowożytnym i współczesnym doktrynom politycznym pan prof. dr hab. Jacek Bartyzel jako kolejne (po socjalizmie i nacjonalizmie) zagadnienie przedstawił faszyzm. Zaznaczył, że desygnatem słowa faszyzm jest nie tylko polityczna doktryna, której spójność pozostaje czymś wysoce problematycznym – termin ten odnosi się również do ruchu politycznego i systemu politycznego ukształtowanego we Włoszech. Nie jest to zatem pojęcie wchodzące wyłącznie w zakres ideologii i doktryn.
W węższym sensie faszyzm to właśnie ruch polityczny, doktryna i system ukształtowany w konkretnym kraju. Faszyzmem nazywamy ruch kombatancki, który powstał po I wojnie światowej we Włoszech i doszedł do władzy w 1922 r. Sprawował kontrolę nad całym terytorium Włoch do 1943 r., a do końca II wojny światowej – na obszarze Włoskiej Republiki Społecznej znajdującej się pod okupacją narodowosocjalistycznych Niemiec.
W szerszym sensie faszyzm to wszelkie ruchy polityczne, doktryny i systemy, które wzorowały się na faszyzmie włoskim, będąc – podobnie jak on – połączeniem doktryn socjalistycznych, syndykalistycznych i nacjonalistycznych. Ruchy te różniły się między sobą w zależności od lokalnych okoliczności i warunków, lecz ich wspólnym mianownikiem były antyliberalizm i antykomunizm. Przypadkiem granicznym faszyzmu jest niemiecki narodowy socjalizm.
W języku potocznym i propagandowym słowo faszyzm stało się pejoratywnym epitetem nasyconym negatywnymi emocjami – służącym antyfaszystom do desygnowania wroga publicznego. Określenie to jest używane do moralnego napiętnowania i poniżania, a na płaszczyźnie jurydycznej – do kryminalizacji wszelkich poglądów desygnowanych przez antyfaszystów jako faszystowskie. Taka praktyka sięga lat 30. XX wieku: faszystą mogą być konserwatysta, katolik, liberał, nacjonalista, a także ten komunista, który nie zgadza się z aktualną linią partii komunistycznej.
Zapraszamy do zapoznania się z nagraniem: https://www.youtube.com/watch?v=BgGOMOM5Ls8