Nacjonalizm nie ma tylko jednego znaczenia i
oblicza. Wyróżniamy kilka jego rodzajów, często bardzo różnych od siebie. Można
go rozpatrywać jako zjawisko ściśle polityczne albo socjokulturowe. Jedną z
ciekawszych form nacjonalizmu, jaka wyłoniła się z głównego nurtu, jest
nacjonalizm integralny. Za jego twórcę uważa się Charlesa Maurrasa. Ten
francuski polityk wystąpił przeciw wywodzącemu się z haseł rewolucji
francuskiej nacjonalitaryzmowi. Zakwestionował on dwie podstawowe zasady, na
których nacjonalitaryzm oparł swoje rozumienie istoty narodu, mianowicie –
zasadę suwerenności narodu oraz zasadę narodowościową. W jego koncepcji
suwerenem nie był lud, naród, ale konkretna władza, która miała działać w
interesie swoich obywateli (i być jednocześnie od nich autonomiczna). Z
założenia nacjonalizm integralny występował przeciw systemowi demokratycznemu,
który kojarzył przede wszystkim z chaosem (...) w państwie, brakiem
jednostkowej odpowiedzialności za swoją działalność oraz polityką układów i
różnego rodzaju klik, wspierających się lub rywalizujących ze sobą. W takim
ujęciu na rządach partii i stronnictw najbardziej traci właśnie naród jako
wspólnota obywateli, ale jednocześnie i byt ponadosobowy. Władzę powinien
przejąć król-dyktator – monarchiczne rządy silnej ręki połączone z dbaniem o
realne dobro narodu miały być spełnieniem założeń Maurrasa. Pomoc dla monarchy
powinna stanowić „partia inteligencka” o charakterze narodowym.
Idea nacjonalizmu integralnego została przejęta i
rozwinięta przez ultraprawicowy ruch Akcja Francuska. Swoimi początkami sięga
to ugrupowanie tzw. afery Alfreda Dreyfusa, oskarżonego o bycie szpiegiem
Cesarstwa Niemieckiego. W obliczu tej sprawy Francja podzieliła się na dwa
obozy: pierwszy, skupiający środowiska prawicowe, katolickie i monarchistyczne,
(...)
Drugi – grupy antyklerykalne, lewicowe i
republikańskie. Akcja Francuska powstała w imię protestu przeciw skasowaniu
wyroku Dreyfusa i postępującej laicyzacji Francji, wysuwała postulaty
przywrócenia ancien regime'u i wprowadzenia systemu rządów autorytarnych. Na
czele monarchii znów miał stanąć przedstawiciel dynastii orleańskiej. Łączyła
elementy nacjonalistyczne z rojalizmem.
Ruch rozwijał swoją działalności przez cały okres
dwudziestolecia międzywojennego, a także już po wybuchu II wojny światowej. Po
wojnie tradycje tego ruchu ideowo-politycznego zachowały inne powstające
organizacje, choć przeważnie w lekko zmienionej formie.
Nacjonalizm integralny miał swoich
propagatorów/naśladowców w innych krajach. Organizacje o podobnym charakterze
powstały m.in. (...) w Hiszpanii, Portugalii czy Włoszech. Nacjonalizm
integralny to propozycja oryginalna i ciekawa warto pamiętać o nim jako
propozycji stworzenia nowoczesnego Narodu.