Korporacjonizm - katolicka idea państwa

      W dobie zaniku idei państwowości i przeżytku demokracji, kapitalizmu oraz socjalizmu nadszedł czas sięgnięcia po idee i koncepcje państwa katolickiego, zawartego w systemie polityczno-gospodarczym zwanym korporacjonizm (łac. corporatio – zrzeszenie, stowarzyszenie).

Jest to koncepcja ustroju wypracowana przez katolicyzm społeczny w wieku XIX i XX, bazująca na charakterze samorządu stanowo-zawodowego. Podstawą tego ustroju są stowarzyszenia zawodowe, korporacje, które jako instytucje publiczno– prawne zrzeszają wszystkich zatrudnionych w danym zawodzie i to zarówno pracobiorców, jak i pracodawców. Istnienie takich zrzeszeń nie wyklucza możliwości zakładania związków zawodowych o charakterze klasowym, grupujących osobno przedsiębiorców i osobno robotników. Celem korporacjonizmu nie jest tylko zrzeszanie się w ramach wytwarzania określonych dóbr, ale także rozwój kulturalno-społeczny członków korporacji.

Podział sprawiedliwy dóbr materialnych od początku zajmował główne miejsce w nauce społecznej Kościoła. Już sam Jezus Chrystus w Ewangelii św. Łukasza (Łk.6, 24-25) mówi o odpowiedzialności tych ludzi, którzy posiadają majątek lub żyją w bogactwie. Trafnie zauważa ewangelista Marek (Mr. 10, 24), który pisze; "jakże trudno wejść do Królestwa Bożego tym, którzy w dostatkach pokładają ufność". Św. Paweł w I Liście do Tymoteusza zaznacza, że korzeniem wszystkiego złego jest miłość pieniędzy (6,10), a w II Liście do Koryntian wskazuje na naturalną między ludźmi solidarność i zamyka to w słowach: "niech wasz dostatek przyjdzie z pomocą w waszych niedostatkach i aby nastała równość".

Koncepcje korporacjonizmu są głęboko zakorzenione w katolickiej myśli społecznej oraz filozoficznej. Dwie encykliki papieskie – Rerum Novarum i Quadragesimo Anno – stanowią fundament społecznej nauki Kościoła. Pierwszym dokumentem Stolicy Apostolskiej poruszającym sprawy własności i jej jak najszerszego upowszechnienia była, ogłoszona w roku 1891, encyklika Leona XIII Rerum Novarum (o kwestii robotniczej). Ten sam problem podniósł nieco później, w roku 1931, w encyklice Quadragesimo Anno, papież Pius XI.

W encyklice społecznej Quadragesimo Anno (o ustroju stanowo-zawodowym), ogłoszonej w dniu 5 maja 1931 roku, Ojciec święty Pius XI porusza sprawę korporacjonizmu. Choć encyklika zawiera tylko podstawowy zarys tej koncepcji, jest jednak w swej istocie dokumentem najważniejszym. W encyklice Quadragesimo Anno – ustrój stanowo-zawodowy został wskazany jako najwłaściwszy sposób odnowienia ustroju społecznego, jak również przezwyciężenia wzniecanej przez socjalizm i komunizm "walki klas". Życie społeczne nie może się opierać na zantagonizowanych klasach społecznych, gdyż nienawiść i walka są złem prowadzącym do zupełnego rozstroju społeczeństwa i państwa, a wprowadzająca w życie zgubne postulaty indywidualistyczne wolna konkurencja nie może być zabsolutyzowaną zasadą życia społecznego, ponieważ wypacza ona moralny i społeczny charakter przedsiębiorczości. W miejsce zasad kolektywistyczno-socjalistycznej i indywidualistyczno-liberalnej należy wprowadzić nowe zasady i podnieść je do rangi naczelnej, chodzi tu o sprawiedliwość społeczną.

Zarówno encyklika papieża Leon XIII, jak i Piusa XI: (...) podkreślają zależność zrealizowania wyżej wymienionych postulatów gospodarczych od odrodzenia moralnego. Dopiero, gdy to odrodzenie moralne będzie dokonane, wówczas organizacja korporacjonizmu da należyte wyniki oraz rozwiąże ludzkie problemy. Ale odrodzenie moralne jest zależne od tego, aby wszyscy, i to zarówno mężowie stanu, jak i obywatele państwa, przejęli się zasadami sprawiedliwości i prawdziwej chrześcijańskiej miłości bliźniego i zrozumieli, że życie doczesne jest tylko drogą prowadzącą nas do życia wiecznego (...).

Pomimo zmian, jakim ustrój korporacyjny na przestrzeni wieków ulegał, możemy przyjąć jako jego stałe i charakterystyczne cechy następujące:
a) opiera się on na korporacjach czyli organizacjach zawodowych, łączących pracujących w danej dziedzinie produkcji (rzemiośle) na danym terenie;
b) korporacje nie są jednostkami zbiorowymi dla celów wytwórczych, lecz mają za zadanie rozwijać ducha współpracy i solidarności zawodowej wśród wszystkich członków, zabezpieczyć im odpowiednią egzystencję i stać na straży interesów zawodu oraz dobra publicznego;
c) korporacje posiadają prawo reglamentacji zawodu;
d) indywidualne warsztaty są organizatorami produkcji, jak również własność prywatna jest podstawą ustroju;
e) państwo sprawuje nadzór nad korporacjami.

Opracowanie na podstawie tekstu źródłowego: Korporacjonizm. Katolicka idea państwa - Marek Kopaczyk.

Za: http://www.owp.org.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=679&Itemid=1