W latach poprzedzających rok 1745 wszelkie oznaki jakobickiej
wierności zostały stłumione. Jakobici musieli się spotykać i spiskować w
tajemnicy. Z tego powodu pojawiło się wiele symboli jakobickich
pozwalających „tym, którzy wiedzą” stwierdzić, kto jest po ich stronie.
Do tych symboli zaliczane są:
– Biała róża – pojedyncza symbolizowała wygnanego króla Jakuba, ale
mogła być także prezentowana z pączkiem symbolizującym xięcia Karola lub
z dwoma pączkami, które symbolizowały xięcia Karola i jego brata
Henryka.
– Liść dębu i żołędzie – dąb to starodawny symbol Stuartów i znak ich
restauracji. Karol II ukrył się w dębie na terenie Boscobel House
podczas angielskiej wojny domowej, a w 1660 r. przywdział liście dębowe,
gdy wrócił z wygnania z Francji, aby objąć tron. W postaci zwiędniętej
lub uschniętej, często z mottem revirescit (odradza się,
zieleni się, pączkuje), dąb jest symbolem odnowy i regeneracji. Medale
wybite w 1689 r. w celu uczczenia koronacji Wilhelma i Marii ukazują
uschły dąb lub jego pniak wraz z rozkwitającym drzewem pomarańczowym, co
jest oczywistym odniesieniem do tytułu rodowego nowego władcy1.
– Słonecznik – symbolizuje wierność, gdyż kwiat słonecznika kieruje się stale ku słońcu.
– Motyl – znany z widowiskowej przemiany z poczwarki, może wyobrażać nadzieję na wielki powrót Stuartów z wygnania.
– Wiązka gałązek – reprezentuje siłę licznych.
– Głowa Meduzy – w języku greckim imię Meduza oznacza „opiekunkę” lub „strażniczkę”.
– Oset – wyraża prawo Stuartów do szkockiego tronu. Oset zwieńczony koroną był starodawnym symbolem Szkocji.
Podobnie jak symboli, używano również pewnych słów na przedmiotach należących do jakobitów. Fiat oznacza „niech tak będzie” lub „niech tak się stanie”, a Redeat, Redi lub Revirescit wyrażają nadzieję na powrót xięcia.
Ponieważ jakobickie powiązania uważano za zdradzieckie, symbole były
ważnym sposobem wyrażania wierności w niejawny sposób. Jakobici często
wznosili toast za króla „za wodą” w kieliszkach opatrzonych tymi tajnymi
znakami. Częstokroć kieliszek wina był trzymany nad miską lub szklanką z
wodą, kiedy wznoszono toast za zdrowie króla, dosłownie przebywającego
„za wodą”.
Niektóre z najwcześniejszych jakobickich szklanych naczyń zwane są
„kieliszkami Amen”. Są grawerowane koroną reprezentującą królestwo
Stuartów i jednym lub więcej wersami jakobickiego hymnu królewskiego –
śpiewanego na melodię Boże, chroń Królową – kończącymi się słowem Amen (niech tak będzie). Hymn prawdopodobnie pochodzi z czasów Jakuba II, a jego nawiązanie do prawdziwie narodzonego xięcia Walii zaprzecza plotkom odnoszącym się do prawowitości pochodzenia Jakuba III.
Wiadomo, że przetrwało mniej niż 40 kieliszków Amen. Na większości z
nich wygrawerowano pierwsze dwa wersy jakobickiego hymnu, na pozostałych
– pierwsze trzy lub cztery wersy. Analizy charakteru pisma na
oryginalnych kieliszkach Amen sugerują, że wszystkie są dziełem jednego
autora i zostały wykonane w latach 1743-1749. Za ich twórcę uważa się
szkockiego rytownika sir Roberta Strange’a2,
który wykształcił się na grawera w Edynburgu, w 1745 r. dołączył do
armii jakobickiej, w 1747 r. poślubił żarliwą jakobitkę Izabelę
Lumisden, a rok później przeniósł się do Francji. Do Anglii powrócił w
1750 r. i jako artysta kontynuował bardzo udaną karierę.
Jedno z ukrytych przesłań jakobickich ma charakter poniekąd odmienny od pozostałych. Niektórzy uważają, że popularna kolęda Przybądźcie wszyscy wierni jest w rzeczywistości jakobickim wezwaniem do broni. Łacińska wersja kolędy, Adeste Fideles,
nie wysławiała Narodzin Jezusa, lecz narodziny xięcia Karola Edwarda
Stuarta. Została napisana przez Jana Franciszka Wade’a, angielskiego
jakobitę, który opuścił kraj po upadku powstania w 1745 r. Fideles to wierni katoliccy jakobici. Betlejem jest powszechnie używaną, zaszyfrowaną jakobicką nazwą Anglii, a Regem Angelorum jest dobrze znaną grą słów – Angelorum („aniołów” bądź „anielski”) i Anglorum („Anglików” bądź „angielski”). Tak więc Przybądźcie i ujrzycie narodzonego Króla aniołów naprawdę znaczy Przybądźcie i ujrzyjcie narodzonego króla angielskiego –
pięknego xięcia Karolka. Przed rokiem 1841 nie powstał przekład na
język angielski, dlatego przez ten czas utracono konotacje jakobickie.
tłumaczenie: Adrian Nikiel i Filip Adam Zieliński
1 Wilhelm, uzurpator tronów Anglii, Szkocji i Irlandii, był xięciem Oranii-Nassau – przypis redakcji Portalu Legitymistycznego.
2 Robert
Strange otrzymał tytuł od uzurpatora tronów Anglii, Szkocji i Irlandii
„Jerzego III” – przypis redakcji Portalu Legitymistycznego.
