150 lat temu, 20 lipca 1865 roku urodził się w San Miniatello k. Florencji Enrico Corradini,
dramaturg, powieściopisarz, publicysta i polityk, twórca włoskiego
nacjonalizmu integralnego; ukończył studia filologiczne, w 1896 roku
założył we Florencji czasopismo literackie Il Marzocco, z programem antypozytywistycznym i symbolistycznym, a w 1903 przegląd kulturalno-polityczny Il Regno [„Królestwo”]; jego wczesna twórczość była typową dla epoki fin-de-siècle’u
ekspresją nietzscheanizmu, neoromantycznego estetyzmu i dekadenckiego
modernizmu w stylu G. D’Annunzia, od którego wszelako przejął także
apoteozę starożytnego Rzymu i pragnienie wielkości Włoch, któremu dał
upust zwłaszcza w pięcioaktowej tragedii Juliusz Cezar (1902);
skupiając izolowane dotąd grupy z różnych regionów doprowadził w 1910
roku do I Kongresu Nacjonalistycznego we Florencji, na którym zostało
utworzone Włoskie Stowarzyszenie Nacjonalistyczne (Associazione Nazionalista Italiana);
jako teoretyk i przywódca ANI wniósł decydujący wkład w ostatecznie
przezwyciężenie przez nacjonalizm XIX-wiecznego nacjonalitaryzmu o
charakterze demoliberalnym, „internacjonalistycznym” i antyklerykalnym;
nacjonalizm w jego ujęciu odrzuca „kłamstwo demokratyczne, kłamstwo
socjalistyczne i kłamstwo komunistyczne”, parlamentaryzm, partie
polityczne („koczujące bandy”), pacyfizm, a także pozytywizm,
racjonalizm i materializm zatruwające umysły Włochów wskutek narzuconego
przez liberałów modelu edukacyjnego; pozytywnie nacjonalizm jest
spirytualizmem, uczącym poświęcenia w służbie „świętej osoby Ojczyzny” i
dla stworzenia Imperium; opowiada się za monarchią (nie fasadową, lecz
realną) i korporacjonizmem; wcześniej „poganizujący”, około 1911 roku
określił się też jako wierzący i praktykujący katolik, nadal jednak
rozróżniając jednak pomiędzy „chrystianizmem” przesyconym semityzmem i
egalitaryzmem, a katolicyzmem uniwersalnym, rzymskim i łacińskim; w 1911
roku przeprowadził kampanię prasową na rzecz wojny z Turcją celem
skolonializowania Libii; na łamach założonego wraz z A. Rocco i L.
Federzonim tygodnika (w 1914 przekształconego w dziennik) L’Idea Nazionale
prezentował wytrwale program imperialistyczny, kolonialny i
ekspansjonistyczny, wzywając też nową burżuazję narodową do stania się
nową arystokracją, pod której przywództwem Włochy przestaną być „narodem
proletariackim”; w czasie I wojny światowej był początkowo zwolennikiem
wypełnienia zobowiązań sojuszniczych Włoch wobec państw centralnych,
później jednak zmienił zdanie i zaakceptował udział w wojnie po stronie
Ententy; w 1919 roku poparł wyprawę D’Annunzia na Fiume i zachęcał go do
„marszu na Rzym”; po conquista dello Stato B. Mussoliniego
wyraził zgodę na „fuzję” ANI z partią faszystowską; 1 III 1923 został
mianowany przez Wiktora Emanuela III senatorem Królestwa; do 1928 był
także ministrem stanu w rządzie Mussoliniego oraz (I 1925 – XII 1929)
członkiem Wielkiej Rady Faszystowskiej; znał i utrzymywał zażyłe
kontakty z narodowcami polskimi (S. Kozicki, R. Dmowski, W.
Jabłonowski), a jego główna praca – Jedność i potęga narodów –
została przetłumaczona przez J. Zdzitowieckiego i wydana (1937) w
bibliotece Awangardy Państwa Narodowego; pod koniec życia był
rozczarowany rezultatami faszyzmu, ale nie wyrażał tego publicznie;
zmarł w 1931 roku i został pochowany w narodowym panteonie we
florenckiej Bazylice Świętego Krzyża, obok cenotafu Dantego oraz
grobowców Michała Anioła, Machiavellego, Galileusza, Rossiniego i innych
wielkich twórców.
Prof. Jacek Bartyzel
