Nacjonalizm, zrodzony (choć jeszcze nie noszący tej nazwy) pośród
konwulsji Rewolucji 1789 roku we Francji – i rozprzestrzeniający się
stamtąd błyskawicznie również do krajów przez rewolucyjne armie
francuskie ujarzmianych – przez całe stulecie był wszędzie i ściśle
związany z ideami rewolucyjnymi: „wolnością, równością i braterstwem”,
liberalizmem, republikanizmem, wojującym laicyzmem, ideałem
scentralizowanego i demokratycznego państwa narodowego.
Legitymizmowi monarchicznemu i teorii „suwerenności królów”
przeciwstawiał on demokratyczną koncepcję „suwerenności ludu”;
historycznym prawom dynastii, krajów czy prowincji – postulat tworzenia
państw na etnicznej „zasadzie narodowościowej” (principe des
nationalités) – stąd uprawnione jest nazywanie go „nacjonalitaryzmem”;
hierarchicznej strukturze tradycyjnego ładu społecznego i zasadzie
arystokratycznej – postulat równej wolności niezróżnicowanych i
wyzwolonych z „więzów stanowych” jednostek, a także kult „ludowości” i
apoteozę „prostego człowieka”, niezepsutego i nieuczonego ludu, który
„czuje i wierzy głęboko”.
W XIX-wiecznych leksykonach słowo national traktowano po prostu jako
synonim słowa libéral. Francuscy „patrioci roku II” gilotynowali króla
Francji i spławiali do rzek dziurawe barki z księżmi i zakonnicami.