Dokładnie 70 lat temu, 22 października 1948 roku, zmarł w szpitalu sióstr Elżbietanek w Warszawie J. Emm. x. Abp. August kard. Hlond (ur. 5 lipca 1881 w Brzęczkowicach na Śląsku), wybitny polski duchowny rzymskokatolicki, salezjanin, biskup diecezjalny katowicki w 1926 r., arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański w latach 1926–1946, arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski w latach 1946–1948, prymas Polski w latach 1926–1948, kardynał prezbiter od 1927 r. (kreacja kardynalska od "papa polacco" - Piusa Papieża XI, wcześniejszego nuncjusza apostolskiego w Polsce Achillesa kard. Ratti'ego, jedynego który nie opuścił Polski w okresie Bitwy Warszawskiej). Kościołem tytularnym kard. Hlonda był kościół Matki Bożej Królowej Pokoju w Rzymie (wł. Chiesa di Santa Maria della Pace) – przepiękny kościół z XVII w. w Ponte (starożytna część Rzymu), obok Placu Navona. Ostatni do końca życia prawowierny i katolicki Prymas Polski.
Drugie dziecko Jana (dróżnika kolejowego) i Marii z d. Imiela, brat
Antoniego i Ignacego – również salezjanów. Uczeń szkoły salezjańskiej, w
1893 wysłany z niej do Włoch celem kontynuowania nauki.
13 października 1896 wstąpił do zgromadzenia księży salezjanów i 3
października 1897 złożył śluby zakonne. Studia na Papieskim
Uniwersytecie Gregoriańskim zakończył 10 lipca 1900 doktoratem z
filozofii i teologii. 17 grudnia 1904 otrzymał tonsurę oraz niższe
święcenia kapłańskie, 18 marca 1905 subdiakonatu, 9 lipca diakonatu, a
23 września święcenia kapłańskie w Krakowie.
W latach 1900–1909 kolejno nauczyciel i kierownik domów salezjańskich w
Oświęcimiu, Krakowie, Przemyślu i Lwowie. W 1919 prowincjał
salezjańskiej prowincji niemiecko-austriacko-węgierskiej w Wiedniu,
gdzie poznał Achille Rattiego (późniejszego papieża Piusa XI), który
wpłynął na jego późniejszą karierę. W 1922 mianowany administratorem
apostolskim w Katowicach, w części diecezji wrocławskiej, przyznanej
Polsce w wyniku plebiscytu.
Po utworzeniu w końcu 1925 diecezji katowickiej mianowany, a 3 stycznia
1926 konsekrowany na biskupa diecezjalnego. Jako dewizę biskupią przyjął
słowa św. Jana Bosko: Daj mi dusze, resztę zabierz (w wersji oryginalnej Zostaw dusze, resztę zabierz).
24 czerwca 1926 mianowany arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim oraz
prymasem Polski przez papieża Piusa XI, a 20 czerwca 1927 kreowany
kardynałem. Po śmierci Piusa XI był wymieniany jako kandydat na nowego
papieża lub sekretarza Stolicy Apostolskiej. Jako prymas wiele wysiłku
włożył w organizację Akcji Katolickiej z centralą w Poznaniu powstałej w
1930. Brał również udział w licznych międzynarodowych kongresach
eucharystycznych oraz zorganizował w 1927 międzynarodowy kongres misyjny
w Poznaniu. Od 1931 Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Zakonu
Kawalerów Maltańskich. W 1932 założył Towarzystwo Chrystusowe dla
Polonii Zagranicznej, nowe męskie zgromadzenie zakonne służące polskim
emigrantom. Na organizatora tego przedsięwzięcia wybrał ks. Ignacego
Posadzego, kapłana diecezji gnieźnieńskiej.
9 listopada 1932 został odznaczony Orderem Orła Białego „za wybitne
zasługi położone w pracy dla Państwa”. Był członkiem kapituły tego
orderu, a 9 lutego 1939 został jej kanclerzem (jego poprzednikiem na tej
funkcji był arcybiskup warszawski, Prymas Królestwa Polskiego, x.
Aleksander kard. Kakowski). Otrzymał również brazylijski Krzyż Wielki
Orderu Narodowego Krzyża Południa w 1933 i jugosłowiański Order Orła
Białego w 1936. Został także odznaczony Złotą Odznaką Honorową Ligi
Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia.
Sprzeciwiał się planom przyjęcia prawa małżeńskiego, które wprowadzało
świeckie małżeństwa cywilne i rozwody w całej Polsce (istniały one tylko
w byłej dzielnicy pruskiej). W efekcie projekt zarzucono, a małżeństwa
cywilne i rozwody wprowadzono dopiero w 1947. Po przewrocie majowym, w
listopadzie 1926 uzasadniał konieczność walki z wolnomularstwem w
Polsce, podnosząc argumenty, że poza wrogością do chrześcijaństwa,
„masoneria to konspiracja zagraniczna, której na Polsce nic nie zależy,
ale która potężnej Polski nie chce”.
10 września 1939 został ranny podczas nalotu na stację kolejową w
Siedlcach. 14 września przekroczył granicę Polski, udając się początkowo
do Rumunii. Tam prezydent Ignacy Mościcki rozważał jego osobę jako
kandydata na prezydenta. Zrezygnował z niej jednak, lecz desygnowany na
to stanowisko Bolesław Wieniawa-Długoszowski chciał powierzyć mu urząd
premiera, z czego prymas zrezygnował.
19 września 1939 przybył do Watykanu. Działał tu na rzecz sprawy
polskiej poprzez przemówienia w watykańskim radiu, udzielając wywiadów
prasie oraz wykorzystując swoje wpływy osobiste. W związku z
przygotowaniami Włoch do wojny z Francją musiał opuścić Rzym. Od 9
czerwca 1940 do 6 kwietnia 1943 przebywał w Lourdes, gdzie informował
przywódców Zachodu o sytuacji w okupowanej Polsce.
Zmuszony przez rząd Vichy przeniósł się do opactwa w Hautecombe koło
Aix-les-Bains. 3 lutego 1944 został aresztowany przez gestapo i
internowany w Paryżu, a potem kolejno w klasztorach w Bar-le-Duc i
Wiedenbrück (w Westfalii). W Paryżu był nakłaniany do podpisania kilku
niemieckich odezw propagandowych skierowanych do Polaków w zamian za
zwolnienie. Propozycje te spotkały się ze zdecydowaną odmową oraz
oskarżeniem Adolfa Hitlera o spowodowanie tragedii narodu polskiego.
August Hlond sformułował jednocześnie warunki, które w przyszłości
określiłyby pojednanie między narodem polskim a niemieckim, uzależniając
je od wyrzeczenia się przez Niemców zaborczych zamiarów (Drang nach
Osten), naprawienia szkód i zajęcia pokojowej postawy wobec Polski i
świata.
Po "wyzwoleniu" przez Amerykanów udał się do Rzymu, skąd, mimo sprzeciwu
rządu w Londynie, 20 lipca 1945 wrócił do Poznania. 4 marca 1946 z jego
inspiracji papież Pius XII rozwiązał istniejącą od 1821 unię personalną
metropolii poznańsko-gnieźnieńskiej i utworzył nową
warszawsko-gnieźnieńską, stawiając go na jej czele. Kardynał powołał
Radę Prymasowską, która zajęła się odbudową kościołów Warszawy. 8
września 1946 w Częstochowie zawierzył Polskę, poprzez uroczysty akt w
obecności całego Episkopatu i przy udziale kilku milionów wiernych,
Niepokalanemu Sercu Maryi.
Źródło: pl.wikipedia.org
