SPORTY WALKI: Style walki w stójce południowo-wschodniej Azji

 

1. Boks tajski – „Muay Thai”.

        Boks tajski to najbardziej rozpowszechniona i wypromowana w świecie uderzana sztuka walki wręcz pochodząca rejonu południowo-wschodniej Azji, która szczególnie w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat zyskała ogromną popularność i wśród wielu opinię najpełniejszej formy walki w stójce. W Muay Thai zawodnicy używają pięści, łokci , kolan, goleni i stóp(tak zwana „nauka ośmiu kończyn”). Walczy się w niej zarówno w dystansie, jak i w klinczu. Stosowane są obalenia i podcięcia. 

Tajski boks ma w Tajlandii długą historię, sięgającą wiele wieków wstecz. Wierzy się, iż Muay Thai przybyło do Tajlandii z Chin. Dawniej, w państwie Syjam(wcześniejsza nazwa Tajlandii – stąd wzięło się określenie „boks syjamski”) było ono częścią treningu wojskowego. Do dziś jest praktykowane przez tajską armię, choć poza Tajlandią znana jest głównie jego sportowa odmiana. Kiedyś Muay Thai bywało formą rozrywki dla tajskich królów, i przypominało nieco walki rzymskich gladiatorów – zawodnicy owijali ręce sznurem, maczali je w lepkiej substancji, a potem nabijali twardymi i ostrymi materiałami(na przykład tłuczonym szkłem), by zapewnić widzom krwawy spektakl. Po tym, jak nasiliły się kontakty Tajlandii z innymi krajami, na rozwój tajskiego boksu miały wpływ między innymi wizyty żeglarzy z Francji wyszkolonych w Savate – francuskiej odmianie kickboxingu. Wciąż ewoluując, Muay Thai przyswajało elementy innych szkół walki, w tym boksu chińskiego. Obecnie w świecie znana jest głównie wprowadzona w dwudziestym wieku sportowa odmiana Muay Thai, w której zawodnicy noszą rękawice przypominające te z klasycznego boksu, a także ochraniacz na krocze oraz na szczękę. W amatorskiej odmianie tajskiego boksu używa się szerokiej gamy ochraniaczy zarówno na części ciała, które wyprowadzają są ataki, jak i na te, które je przyjmują. Ponadto, w profesjonalnej odmianie Muay Thai poza Tajlandią często zabrania się ataków łokciem, by zminimalizować liczbę rozcięć, czasem skraca się możliwy czas walki w klinczu, by często nie wyszkoleni w walce w zwarciu zawodnicy nie ”kleili” się do siebie nie podejmując akcji ofensywnych, co zmniejsza widowiskowość tego sportu .

W Tajlandii Muay Thai ma głęboki aspekt religijny. Wojownicy przed walką odprawiają rytualny taniec „wai kru”, który jest nie tylko formą rozgrzewki, lecz między innymi służy jako modlitwa i złożenie hołdu swojej szkole walki. W tle cały czas przygrywa specyficzna muzyka, której rytm ma dyktować tempo pojedynku. Wojownicy Muay Thai, zazwyczaj wchodzą do ringu ubrani w rytualną opaskę na głowę(„Mong Kon”) oraz przepaski wokół bicepsów. Choć dziś owe przepaski są jedynie częścią tradycji, kiedyś, w trakcie bitew, nasączano je substancjami pobudzającymi. Bliźniacze style walki z sąsiadujących z Tajlandią państw charakteryzują się różnymi, charakterystycznymi rodzajami muzyki w trakcie walki i odmianami przedmeczowego rytuału.

Muay Thai razem z Karate i Savate zaczęło wywierać ogromny wpływ na rozwój światowego kickboxingu, szczególnie w Japonii, Europie i Ameryce Północnej. Po porażkach wielu wiodących zawodników klasycznego kickboxingu z wojownikami walczącymi stylem Muay Thai (głównie wskutek niskich kopnięć), wielu trenerów zaczęło modyfikować swoje systemy treningowe. Wielu, zarówno wojowników, jak i nauczycieli, podróżuje do Tajlandii, by zagłębiać tajniki tajskiego boksu. Efektywna nauka tego stylu wymaga ciężkiego i bezkompromisowego treningu i wzmocnienia wszystkich partii ciała. Większość technik zarówno w ataku, jak i w obronie, wymaga zaangażowania i wykonania ruchu całego ciała, popartego rotacją biodra. Ten specyficzny ruch biodra wraz ze skupieniem się na umacnianiu budowy ciała wojowników są cechami charakterystycznymi dla tajskiego boksu.

2. Starożytny boks tajski – „Muay Boran”.

Muay Boran można przetłumaczyć jako „boks starożytny”. Jest on uważany za przodka współczesnego Muay Thai, popularnej sztuki walki pochodzącej z Tajlandii. Wiek tej formy walki czyni jej korzenie trudnymi do określenia. Dowody archeologiczne wskazują, że sztuki walki podobne do Muay Boran były praktykowane w wielu krajach południowo-wschodniej Azji mniej więcej dwa tysiące lat temu. Ta formuła prawdopodobnie została wymyślona lub zapożyczona od starożytnych armii. Walki w tym stylu nosiły miano „dhoi muay” czyli „pięściarstwa”lub „walki wręcz” i były kiedyś bardzo popularne. Pierwotnie uczestnicy meczów Muay Boran nie ubierali żadnych ochraniaczy, a rolę ringu spełniała otwarta przestrzeń, otoczona przez tłum widzów, tworzących rodzaj kręgu. O wyniku starcia decydowała niezdolność do dalszej walki jednego z rywali lub poddanie się. Według oryginalnych zasad Muay Boran, nie można było dłubać oczu, łapać ani ciągnąć za włosy, uderzać poniżej pasa i atakować leżącego przeciwnika. Niektórzy wierzą, iż starożytny boks mógł pochodzić z rejonu Kambodży. 

Muay Boran dzieli się na style reprezentujące różne rejony Tajlandii, z których każdy posiada swoje cechy charakterystyczne. Na północy jest to Muay Thasao (Pra Nakorn), kładące nacisk na szybkość, w szczególności kopnięć. Styl wschodu i północnego wschodu to Muay Korat, akcentujący siłę. Podobno jedna z technik uderzanych, nauczanych przez szkołę Muay Korat jest w stanie powalić byka. Odmiana Muay Boran, istniejąca w centrum Tajlandii to Muay Lopburi, uwydatniająca poruszanie, której atutami są ciosy proste i techniki kontrujące. Natomiast na południu Tajlandii dominuje Muay Chaiya – ta szkoła uczy solidnej pozycji i obrony, jej atutami są akcje łokciem i kolanem.

Specyfika technik Muay Boran polega na zadaniu przeciwnikowi maksymalnych uszkodzeń każdym, pojedynczym nawet atakiem. Zwykle są to uderzenia lub kombinacje technik łokciami i kolanami. Muszą one być zadawane zawsze z maksymalną siłą i szybkością, w celu jak najszybszego znokautowania rywala, gdyż następny może właśnie się zbliżać lub już atakować(wariant militarny i samoobrony). Akcje te w efekcie łatwo powodują śmierć lub poważne uszkodzenie ciała przeciwnika.

Tradycyjnie mistrzowie tajskiego boksu mogą uczyć technik Muay Boran jako zaawansowanych technik nowoczesnego Muay Thai, lecz nie jest to zbyt często spotykane. Wiele technik starożytnego boksu jest zabronione w sportowym Muay Thai (np. ataki na stawy). Nawet w Tajlandii niezwykle trudno znaleźć szkołę chętną do nauczania Muay Boran, ponieważ skupiają się one głównie na trenowaniu nowoczesnej odmiany tajskiego boksu, jako łatwiejszej do wytłumaczenia i jako formy zysku. W efekcie istnieje wiele szkół oferujących naukę starożytnego tajskiego boksu, a w rzeczywistości uczących jedynie „zwykłego” Muay Thai pod nazwą Muay Boran.

Starożytny boks tajski był mało znany poza Tajlandią do czasu wypromowania w 2003 roku filmu „Ong Bak”.

3. Boks kambodżański – „Pradal Serey”(kickboxing Khmerów).

Pradal Serey to kambodżańska nazwa indochińskiego stylu walki w stójce, uprawianego w Kambodży. W dosłownym tłumaczeniu oznacza „wolną walkę”. Techniki boksu Khmerów opierają się na uderzeniach pięścią, kopnięciach oraz akcjach łokciami i kolanami. Dozwolona jest również walka w klinczu. Względem bliźniaczych stylów walki swych azjatyckich sąsiadów, Pradal Serey charakteryzuje się zwiększonym naciskiem na zwodzenie rywala i unikanie jego ataków, zadawanie ciosów łokciem oraz dużą ruchliwością zawodników w ringu.

Dzisiejsza forma Pradal Serey różni się nieco od swojej korzennej wersji. Technika i ruchy zostały zmodyfikowane na potrzeby sportu. Tradycyjny boks Khmerów jest jednym z narodowych sportów Kambodży. Znany jest także pod nazwami Kbach Kun Khmer, Sovanna Phum lub Brodal Serei.

Już od czasów starożytnych w rejonach Azji południowo-wschodniej uprawiano różne formy kickboxingu, powstałe pod wpływem sztuk walki z Indii i Chin. W okresie historii Kambodży określanej jako era Angkor (pomiędzy dziewiątym i piętnastym wiekiem naszej ery) były przez Khmerów praktykowane style zarówno walki wręcz jak i z użyciem broni. Dowody naukowe wskazują początek egzystencji Pradal Serei na dziewiąty wiek naszej ery. Wierzono, iż Pradal Serei było podstawowym systemem walki armii Angkoru i jedną z przyczyn wielkiej potęgi imperium Khmerów w ówczesnej Azji południowo-wschodniej. Wtedy to królestwo Angkor kontrolowało obszar dzisiejszej Tajlandii, Wietnamu, Kambodży i Laosu. Ten fakt sprawił, że Khmerowie wierzą iż ich system walki powstał wcześniej niż inne formy kickboxingu z południowo-wschodniej Azji. Podstawym argumentem są płaskorzeźby pozostawione przez wczesnych Khmerów w starożytnych świątyniach Bavonu i innych, pochodzących z czasów imperium Angkor. Większość zapisków dotyczących starożytnych Khmerów zostało jednak albo zniszczonych, albo przerobionych przez tajskie armie po tym, jak Syjamczycy zburzyli i ograbili imperium Angkoru, biorąc do niewoli najważniejszych przedstawicieli narodu Khmerów, w tym cały dwór królewski. 

Cały czas mają miejsce ożywione dyskusje na temat prawdziwego pochodzenia kickboxingu z południowo-wschodniej Azji. Faktem jest, iż rozwój Pradal Serey został skutecznie zahamowany, ta sztuka walki niemalże wymarła wskutek kambodżańskiej wojny domowej, zapoczątkowanej w połowie lat siedemdziesiątych naszego stulecia. 17 kwietnia 1975 roku, w czasach chaosu wojny w Wietnamie, po rozpadzie kierowanej przez amerykańskie rządy dyktatorskie władzy kambodżańskiego polityka i dyktatora Lon Nol’a , grupa ludzi zwana „Czerwonymi Khmerami” przejęła władzę i urosła w siłę w Kambodży po tym, jak Amerykanie wycofali się z kampanii wietnamskiej. Plan Czerwonych Kmerów polegał na eksterminacji nowoczesnego modelu społeczeństwa i stworzeniu swego rodzaju agrykulturalnej utopii, co wiązało się z wymordowaniem inteligencji, członków starego rządu i wszystkich, którzy uważani byli za potencjalne zagrożenie, w tym lekarzy, nauczycieli, aktorów, piosenkarzy, bokserów i tak dalej. Reszta populacji Khmerów została wtrącona do obozów pracy, gdzie wielu umierało z głodu i chorób. Podczas trwania reżimu Czerwonych Khmerów życie straciło około 1,7 miliona obywateli Kambodży, co stanowiło około 20 procent ich całej populacji. Pożoga trwała cztery lata, do czasu, gdy Wietnamczycy wraz z byłymi oficerami Czerwonych Khmerów obalili ludobójczy reżim. W czasach władzy Czerwonych Khmerów Pradal Serey było zabronione, a wielu bokserów zabitych, co spowodowało prawie całkowite zniknięcie kickboxingu Khmerów z kart historii Kambodży. Teraz, gdy w Kambodży w końcu panuje pokój, kickboxing Khmerów odżywa na nowo. 

Od czasów jego zakazu w latach siedemdziesiątych powstało wiele klubów przyciągających coraz większe rzesze praktykujących, również z zagranicy. W tej chwili działa około siedemdziesięciu klubów. Kambodża stara się wypromować swój styl walki w podobnym stopniu, w jakim Tajlandia promuje swoje Muay Thai. W czasach, gdy wojna domowa zżerała ekonomię Kambodży, tajskie Muay Thai zaczęło przyciągać coraz większą uwagę poza Tajlandią i stało się niezwykle popularne na całym świecie. Tajowie stworzyli komisje Muay Thai w około stu krajach świata, co spowodowało iż styl kickboxingu z południowo-wschodniej Azji znany jest na świecie głównie jako boks tajski. Khmerowie kłócili się o to, że przed zamianą nazwy państwa Syjam na Tajlandia nie istniało nic o nazwie Muay Siam. Na posiedzeniu ASEAN (Stowarzyszenie Narodów Południowo Wschodniej Azji) w 1995 roku Tajlandia życzyła sobie uogólnienia wszystkich sztuk walki południowo-wschodniej Azji jako Muay Thai lub boks tajski. Natomiast reprezentanci Kambodży chcieli, by sport ten nosił nazwę „SEA boxing” (boks Południowo Wschodniej Azji), co miało reprezentować style krajów Tajlandii, Kambodży, Laosu i Birmy, lub też boks „Sovanna Phum”, co w tłumaczeniu znaczy „boks złotego lądu”. Pomimo, iż język zarówno Tajlandii jak i Kambodży pochodzi z wspólnego źródła – języka „Pali” i oba kraje reprezentują ten sam rejon geograficzny, Tajlandia nie zgodziła się na kompromis, a walka o dziedzictwo kulturowe tych dwóch krajów trwa do dzisiaj. W efekcie Kambodża nie została dopuszczona do rozgrywek Muay Thai podczas cyklu „Southeast Asian Games” (głównej imprezy sportowej krajów południowej Azji) w 2005 roku. Pomimo to, Kambodżański boks prężnie się rozwija. Zawodnicy reprezentujący tę formułę walki z powodzeniem występują poza granicami kraju, a rozgrywające się co tydzień imprezy, nadaje narodowa telewizja Kambodży i mają coraz lepszą organizację(sponsorami są między innymi Red Bull, M-150 i narodowe telewizje Kambodży).

4. Boks birmański –„Lethwei”.

Lethwei to forma kickboxingu pochodząca z Birmy (Myanmar). Pod wieloma względami przypomina ona style walki z sąsiadujących z Birmą krajów położonych na południowym-wschodzie Azji, takich jak malezyjskie Tomoi, kambodżańskie Pradal Serey, Muay Lao z Laosu czy tajskie Muay Thai.

Boks Tajski nazywany jest czasem „nauką ośmiu kończyn”(dwie ręce, dwie nogi, plus dwa kolana i dwa łokcie). Lethwei można natomiast nazwać „nauką dziewięciu kończyn”, gdyż dodatkowo dozwolone są w nim akcje głową. Porównując Lethwei do Muay Thai, boks birmański wydaje się sportem bardziej brutalnym i ekstremalnym. 

Bokserzy pochodzący z Birmy są zazwyczaj nieco więksi i ciężsi niż swoi tajscy sąsiedzi. Techniki Lethwei w porównaniu do pokrewnych południowo-azjatyckich styli kickboxingu wydają się wolniejsze lecz mocniejsze. Najwcześniejsze znane do tej pory zapiski dotyczące Lethwei sięgają okresu birmańskiego Imperium Pyu. Starożytne armie birmańskie z powodzeniem stosowały Lethwei, Bando oraz ich odpowiednika z użyciem broni – Banshay, wygrywając wiele wojen przeciw sąsiadującym krajom.

Wojownicy praktykujący Lethwei walczą bez rękawic i ochraniaczy, jedynie owijając ręce materiałem z naturalnego włókna lub gazy. Tradycyjne walki miały miejsce w „ringach” przypominających piaskownice (w obecnych czasach odbywają się w „zwykłych” ringach). Często spotykane techniki Lethwei to kopnięcia, ataki kolanami, łokciami i głową, uderzenia otwartą dłonią oraz obalenia i rzuty. 

Tradycyjnie mecze Lethwei trwały do czasu, gdy jeden z zawodników nie mógł dalej kontynuować walki. W dawniejszych czasach remisy nie wchodziły w grę, jedyną opcją zakończenia rywalizacji było zwycięstwo lub porażka przez nokaut. Nie istniała również punktacja. Ekstremalny rozlew krwi był wówczas na porządku dziennym, a śmierć jednego z zawodników żadną niespodzianką. W dzisiejszych czasach, jeżeli podczas meczu Lethwei następuje nokaut, poszkodowany dostaje czas na „dojście do siebie” i szansę na kontynuowanie walki. W efekcie niezwykle ważne stały się elementy takie jak obrona, kondycja i odporność na ciosy. Birmańscy bokserzy spędzają dużo czasu na przygotowaniu swego ciała do absorpcji niszczycielskich ataków przeciwnika, jak również na dopracowywaniu swoich ”broni”- jak najmocniejszych technik. 

Dzisiejsze Lethwei to połączenie tradycji z postępem cywilizacyjnym – zaowocowało powstaniem w 1996 roku „Tradycyjnego Boksu Birmańskiego”. Nowoczesna wersja Lethwei ewoluowała w zorganizowaną formę sportu podlegającą władzom rządowym. W większym stopniu przypomina sportową odmianę Muay Thai, nie zaś swą korzenną wersję ekstremalnej walki, często na śmierć i życie. Niekiedy bokserzy birmańscy próbują swych sił w kickboxingu i Muay Thai poza Birmą, lecz nie będąc w stanie przystosować swojego stylu walki do zasad obowiązujących w światowych federacjach kickboxingu, nie mają większych szans na zdobywanie znaczących zawodowych tytułów. Z kolei wielu bokserów z Birmy walczy z różnym skutkiem w Tajlandii, głównie na zasadach Muay Boran.

5. Boks malezyjski – „Tomoi”.

Tomoi to nazwa malezyjskiej odmiany kickboxingu z rodziny stylów praktykowanych w krajach południowo-wschodniej Azji. Nazwa Tomoi odnosi się do słów „siku lutut”, co w języku malezyjskim tłumaczy się dosłownie jako „kolana łokcie”. Ta szkoła walki dzieli historię z innymi sztukami walki z sąsiednich krajów, bazuje na technikach pochodzących najprawdopodobniej z Chin i Indii. Dokładnie nie wiadomo, kiedy zaczęto praktykować Tomoi, natomiast słowo „tomoi” odnosi się do słów „dhoi muai” lub dhee muay”, które po tajsku znaczą „pięściarstwo” lub „walka na pięści” i odnoszą się do Muay Boran – starożytnego boksu, tajskiej odmiany walki bez rękawic. 

Tomoi jest szeroko praktykowane na północy Malezji, wzdłuż granicy z Tajlandią(regiony Terengganu i Kelantan). 

Region Terengganu prowadził handel na szeroką skalę z Angkorem(Kambodża) i na początku dziewiętnastego wieku został zajęty przez Syjam (przyszłą Tajlandię). Tomoi zostało tam zakorzenione dużo wcześniej, bo w Malezji od dawna mieszkało wielu etnicznych Tajów. Jeszcze przed przed brytyjską kolonizacją boks z użyciem kolan i łokci był tam popularny nie tylko wśród Tajów, lecz również Malezyjczyków, Chińczyków i Hindusów. Było tak do czasu, kiedy to rząd graniczącego z Tajlandią malezyjskiego regionu Kelantan, będący pod władaniem Malezyjskiej Partii Islamskiej(PAS) zabronił wielu tradycyjnych sztuk, w tym ubioru, tańca i Tomoi. Pomimo to kickboxing był tam dalej praktykowany przez niewielką garstkę ludzi, jednak jego popularność wygasała i coraz więcej mieszkańców Malezji zaczęła zamiast Tomoi używać jego tajskiej nazwy Muay Thai. W roku 2006 zakaz uprawiania Tomoi wygasł. Promotorzy walk nazywają je od tamtej pory mianem „Muay Kelate” - ”kickboxingu w stylu wolnym”, lecz większość malezyjskich komentatorów wciąż używa nazwy „Tomoi”.

6. Boks laotański – “Muay Lao”.

Muay Lao to laotański styl kickboxingu, z użyciem technik znanych z Muay Thai i jego bliźniaczych odmian. Przedstawiciele starszych pokoleń Laotańczyków twierdzą, iż Muay Lao przybyło do nich z nie z Tajlandii, lecz z rejonów dzisiejszej Kambodży. Trwają spory na temat pochodzenia systemu walki znanego w świecie jako boks tajski. Laotańczycy są zdania, że kambodżańscy Khmerowie go zapoczątkowali, a Tajowie wypromowali na świat, lecz tylko dla siebie, a wielu mistrzów Muay Thai łączy z Tajlandią jedynie obywatelstwo, nie zaś pochodzenie etniczne. W dominacji stylu z dawnego Syjamu nad swoimi sąsiednimi odpowiednikami pomogły w głównej mierze poważne utrudnienia, blokujące rozwój sztuk walki w państwach sąsiadujących z Tajlandią. 

W czasach, gdy Muay Thai miało pełną swobodę rozwoju, Kambodżę zżerała wojna domowa, a tak zwani Czerwoni Khmerzy przez cały okres swej władzy zabraniali w tym kraju uprawiania kickboxingu i wymordowali wielu jego wybitnych przedstawicieli. Rozwój malezyjskiego Tomoi zatamował zakaz wprowadzony przez Malezyjską Partię Islamską, zniesiony dopiero w 2006 roku. Z kolei birmańskie Lethwei okazało się zbyt ekstremalne jak na nowoczesną formę sportu i jedynym rodzajem zawodów, w których jak dotąd mogą rozwinąć skrzydła birmańscy bokserzy poza swoim krajem jest ringowa odmiana Muay Boran, kultywowana głównie w Tajlandii. 

Muay Lao praktykowane jest w swojej ojczyźnie głównie jako forma sportu. Obecnie rozgrywa się wiele tak zwanych „meczów przyjaźni” pomiędzy przedstawicielami Tajlandii a wojownikami innych stylów południowo-wschodniej Azji, w tym również Muay Lao.

źródła: wikipedia.org; youtube.com; nationmultimedia.com; forum asiafinest.com; tudiscovery.com;

Artykuł Wojciecha Tomaszewskiego

Za: http://www.palestra.waw.pl/,c,1,Style_walki_w_stojce_poludniowo_wschodniej_Azji