(1) ''Nasza „jasna koszula", choć munduru wojskowego nie naśladuje ,jest oznaką naszej gotowości, jest oznaką naszej służby.I gdy „jasne koszule"" przyoblecze cała Polska,wówczas szary mundur
żołnierski nigdy nie będzie się skarżyć na zapomnienie,czy
lekceważenie.''[2] Przełom lat 20-tych i 30 -tych to czas kiedy panowała w całej Europie,''moda'' na uniformizację organizacji politycznych, które nie ominęła także Polskiego Obozu Narodowego. W tym samym okresie mundury (przeważnie koszule) noszono zarówno na
prawicy (sanacja;''Straż Przednia'', ''Związek Młodej Polski''), jak przez
socjalistów (PPS ''Akcja Socjalistyczna'') komunistów ,'' Legion
Młodych'' oraz żydowskich narodowych radykałów z Betaru (Brit Trupeldor)
- młodzieżówki Nowej Organizacji Syjonistycznej. Trumpeldorczycy
paradowali w brunatnych (''jak piasek Palestyny'') mundurach,wzorowanych
na hitlerowskich SA.
W roku 1932 wśród działaczy ''Obwiepolu''(Obóz
Wielkiej Polski) zostało wprowadzone umundurowanie organizacyjne,które
wzorowane było wprost na uniformach wojskowych a składało się z : butów z
cholewami , spodni koloru khaki,bluzy harcerskiej w odcieniu jasnej
kawy,pasa przeciągniętego przez ramię, oraz ciemnogranatowego beretu.[3]
Po raz pierwszy narodowcy (oddziały Młodych Obozu Wielkiej Polski z Placówek Poznańskich) w strojach organizacyjnych wystąpili podczas Świętą Konstytucji 3 Maja w Poznaniu w 1932 roku.
''Młodzi Obozu Wielkiej Polski z Placówek Poznańskich wystąpili w roku(1932) bieżącym, w dniu święta narodowego 3-go Maja, po raz pierwszy w mundurach; baskijskich beretach granatowych, bluzach piaskowej barwy i granatowych spodniach''[4]
W tym samym roku(październik 1932) mundury wprowadził również ''Związek Młodzieży Pracującej - Jedność '' (a.Beret baskijski ciemni-granatowy(kolor bluzy),b.bluza(kroju sportowego) z kołnierzem i mankietami oraz kieszeniami po lewej stronie piersi - koloru ciemno -granatowego.c. Krawat czarny.d. Spodnie czarne lub granatowe.e.Pas skórzany -czarny).
Trzeba w tym miejscu również wspomnieć o Stowarzyszeniu „Straż Narodowa”, która została powołana 17 grudnia 1923 r. jako jedna z wielu organizacji wspomagających Związek Ludowo-Narodowy (ZLN).15 kwietnia 1927 roku władze ''SN'' podjęły decyzję o wprowadzeniu jednolitego umundurowania członków,co miało podkreślić militarny charakter ''Straży Narodowej''(siła zbrojna Narodowej Demokracji).
Mundur organizacyjny OWP nie był strojem codziennym,wolno było go nosić; z okazji uroczystości organizacyjnych,pochodów,akademii,wyjazdów ,świąt kościelnych oraz uroczystości o charakterze prywatnym (śluby,pogrzeby).
19 maja 1932 r.Komitet Dzielnicy Zachodniej wydał stosowną instrukcję w sprawie stroju organizacyjnego "Obwiepolu" (OWP Dzielnica Zachodnia.Komitet Dzielnicowy Poznań 19 V 1932r., Ok. 57a i 57 b.) która brzmiała:
Na strój obozowy składają się:
a. granatowy beret (męski,zwany także baskijskim),z mieczykiem Chrobrego , przypiętym lub wyhaftowanym.
Mieczyk jest przypięty lub wyhaftowany na berecie bez podkładek[tła], pionowo na czole - na linii nosa.
b. jasna koszula , tj. bluza koloru piaskowego. Koszula jest zapinana aż pod szyję guzikami ,w pasie ściągana za pomocą wewnętrznego sznurowadła, względnie gumy,nakładana na zewnątrz spodni i wciągana przez głowę.
Na lewym rękawie koszuli tuż nad łokciem naszyty jest wspólny wszystkim członkom OWP bez względu na stopień organizacyjny i funkcje znak: ''miecz Chrobrego'' na zielonym tle.
Miecz jest wyszywany na zielonym suknie ,które ma kształt owalny i wynosi w szerokości 6 cm,w długości zaś (wysokości) 9cm.Na ramionach koszuli znajdują się naramienniki,
c.pas skórzany szerokości 3-5cm,
d.granatowe długie spodnie,
e.czarne trzewiki
W wyjątkowych wypadkach spodnie długie granatowe mogą być zastąpione przez długie czarne.
Członkowie sekcji cyklistów noszą zamiast długich granatowych[czarnych]spodni tzw.bryczesy tego samego koloru i z tego samego materiału co koszule lub podobne kolorem bryczesy kamgarnowe.Na bryczesy nakłada się długie buty,albo skórzane czarne sztylpy,albo długie pończochy koloru zbliżonego do zielonego''
Zalecano ,aby koszule wykonywano według jednolitego wzoru. Przy ich produkcji mieli być zatrudnieni krawcy należący do OWP, a materiał zakupiony od kupców należących bądź sympatyzujących z Obozem.[4a]
''Jasne koszule'' OWP (jasny beż) były uszyte z polskiego lnu (podkreślano to w reklamach). Cena jednej piaskowej bluzy - 6 - 7 zł.
Uzupełnieniem munduru OWP były naszywki z wyhaftowanym srebrnym mieczem Chrobrego na zielonym tle.
Szczerbiec Chrobrego ,potocznie nazywany mieczykiem Chrobrego,miał symbolizować ideę wielkiego państwa polskiego,jego siłę,potęgę oraz wyrażać mocarstwowe dążenia narodowców i wyznaczać cele ich polityki.
Na początku 1927r., Wydział Wykonawczy OWP ustanowił Szczerbiec Chrobrego swoim symbolem - po rozwiązaniu OWP ,stał się symbolem ugrupowań obozu narodowego.
Ze względu na koszty funkcjonowały dwa rodzaje Szczerbców: 15 marca 1927r., Aleksander Demidowicz-Demidecki (1900-1981) powiadomił Oboźnych Wojewódzkich OWP ,iż do dyspozycji były dwa rodzaje godła OWP:
„Komunikujemy, iż wysłaliśmy Panom Oboźnym godła OWP zatwierdzone przez Wydział Wykonawczy OWP jako obowiązkowe dla całej organizacji. Ze względu na koszty są dwa rodzaje:
1. Szczerbiec Chrobrego opasany wstęgą wykonana z emalii w cenie 4 zł
2. Szczerbiec opasany wstęgą lakierowaną w cenie 1,50 zł
Wobec tego, iż zamówienia wykonywać będzie Biuro Centralne, polecamy P.P Oboźnym Wojewódzkim powiadomienie o powyższym podległe sobie władze, wysyłając jednocześnie nadesłane wzory, nakazując im ustalić ilość i rodzaj zapotrzebowanych godeł i skierować zamówienie bezpośrednio do nas.
Zaznaczamy, że prawa noszenia godeł przysługuje wszystkim członkom O.W.P.''[5]
Szczerbce można było zamawiać w Biurze Centralnym OWP w Warszawie,od 1932 r tylko i wyłącznie w Komitecie Dzielnicy Zachodniej OWP (na adres Feliksa Fikusa).
18 marca 1932 r.,Wydział Wykonawczy OWP wydał okólnik do struktur terenowych z zarządzeniem ponownej centralizacji ''produkcji godeł OWP ''Szczerbiec Chrobrego w Komitecie Dzielnicy Zachodniej'',co miało zapobiec różnorodności wzorów mieczyków i rozproszeniu produkcji godła OWP:
Instrukcja noszenia godła O.W.P.
1. „Godło Obozu Wielkiej Polski „Mieczyk Chrobrego” jako jedyny zewnętrzny wyraz przynależności organizacyjnej do Obozu winno być przedmiotem naszego szczególnego szacunku
2. Członkowie O.W.P. wini w zasadzie zawsze nosić godło organizacyjne, prócz wypadków wymienionych w punkcie 4 instrukcji lub w razie uzyskania od władz prawa nie noszenia godła z ważnych powodów
3. Nie wolno pod żadnym pozorem dawać w upominku lub zamieniać godła obozowego
4. W lokalach nieprzyzwoitych nie wolno przebywać z godłem obozowym, należy je uprzednio zdjąć
5. W razie zgubienia godła należy bezzwłocznie zameldować o tem swej władzy”
Wraz z centralizacją ''produkcji godeł OWP ''Szczerbiec Chrobrego w Komitecie Dzielnicy Zachodniej'' Wydział Wykonawczy OWP ,wydał 19 maja 1932 r okólnik o numeracji odznak:
„Mieczyki posiadają numerację. Najpierw cyfrą rzymską seria a następnie cyfrą arabską numer mieczyka odpowiadający jednostce organizacyjnej, odbierając mieczyki od Dzielnicy, kierownicy winni zaprowadzić dokładną ewidencję posiadanych i wydanych członkom odznak…”[6]
Prawo noszenia odznaki podobnie jak legitymacji OWP, przysługiwało wszystkim członkom OWP. Wynika stąd, że Mieczyk początkowo nie był odznaką Ruchu Młodych Obozu Wielkiej Polski(RM OWP) tylko całego Obozu.
Mieczykiem Chrobrego dekorowano po raz pierwszy nowo przyjętych członków organizacji jak i również zasłużonych działaczy i propagatorów idei narodowej.
Na przykład podczas obchodów szóstej rocznicy powstania OWP w Łodzi 8 grudnia 1932 roku w lokalu przy ul.Głównej 48 ,godłem "Obwiepolu" udekorowano mistrzynię świata w rzucie dyskiem z Los Angeles ,pochodzącą z Pabianic Jadwigę Wajsównę (1912-1990).
Oprócz mieczyka Chrobrego, uzupełnieniem munduru organizacyjnego OWP,były inne odznaki i dystynkcje organizacyjne (naszywki),które miało nosić kierownictwo "Obwiepolu".
23 czerwca 1932 r.,w dzielnicy Zachodniej OWP, wydano dodatkową instrukcję o odznakach i dystynkcjach,która wprowadzała odmienne symbole oznaczające stopień w hierarchii poszczególnych członków...
[1]Przemówienie posła pułkownika Franciszka Adama Arciszewskiego z
Klubu Narodowego na Komisji Wojskowej Sejmu przy obradach nad ustawą o
poborze rekruta 1934r.
[2]''Mundury'', Sztafeta nr 42, 1934r.
[3]APMW,KIKR,t.IX,cz.I nr 77 z 11.V.1932r.,k.467.
[4]''Po raz pierwszy w mundurach',Słowo Pomorskie, nr 111/ 1932r.
[4a]Rafał Dobrowolski,Wojciech Jerzy Muszyński, Szczerbiec Chrobrego i symbolika polskiego ruchu narodowego w latach 1926–1939; Glaukopis 2011-2012, nr 23-24, s 98
[5]'Fragm. pisma Biura Centralnego OWP do Panów Oboźnych Wojewódzkich, Warszawa 15 III 1927r.
(na miesiąc przed powołaniem Ruchu Młodych OWP)
[6]Okólnik 574 z dnia 19 maja 1932 Dzielnicy Zachodniej (fragment)
[2]''Mundury'', Sztafeta nr 42, 1934r.
[3]APMW,KIKR,t.IX,cz.I nr 77 z 11.V.1932r.,k.467.
[4]''Po raz pierwszy w mundurach',Słowo Pomorskie, nr 111/ 1932r.
[4a]Rafał Dobrowolski,Wojciech Jerzy Muszyński, Szczerbiec Chrobrego i symbolika polskiego ruchu narodowego w latach 1926–1939; Glaukopis 2011-2012, nr 23-24, s 98
[5]'Fragm. pisma Biura Centralnego OWP do Panów Oboźnych Wojewódzkich, Warszawa 15 III 1927r.
(na miesiąc przed powołaniem Ruchu Młodych OWP)
[6]Okólnik 574 z dnia 19 maja 1932 Dzielnicy Zachodniej (fragment)
