17 września 1939 r. Związek Radziecki zaatakował zdradziecko Polskę.
Armia Czerwona przekroczyła naszą granicę. Bronili jej żołnierze Korpusu
Ochrony Pogranicza. Pomimo ogromnej dysproporcji sił, polscy żołnierze
bohatersko walczyli z Sowietami. Złotymi zgłoskami zapisali się
żołnierze broniący tzw. Linii Sosnkowskiego. Był to, wybudowany w latach
1936-1938, ciąg nowoczesnych fortyfikacji na wschodniej granicy RP. Jednego z odcinków Linii Sosnkowskiego bronił batalion forteczny KOP
„Sarny”. Służył w nim kpt. Władysław Raginis. W sierpniu, razem ze swoją
kompanią forteczną, wyjechał na wojnę z Niemcami. Zapisał się później w
historii jako legendarny obrońca Wizny. W tym samym czasie do batalionu
przybył zmobilizowany ppor. Jan Bołbott. Pozostał ze swoim oddziałem na
miejscu, aż do wkroczenia Sowietów. Jan Bołbott w 1939 r. miał 28 lat. W 1930 r. ukończył Gimnazjum im.
Króla Zygmunta Augusta w Wilnie. (...) Po maturze rozpoczął studia
prawnicze na Uniwersytecie w Wilnie i kontynuował je na Katolickim
Uniwersytecie Lubelskim w Lublinie. Na jesień 1939 r. planował obronę
pracy magisterskiej. W 1934 r. odbył służbę wojskową w 6 Pułku Piechoty
Legionów w Wilnie. Ukończył kurs podchorążych rezerwy, uzyskał stopień
plutonowego, po czym przeniesiono go do rezerwy. Przełożeni oceniali go
bardzo dobrze: inteligentny, charakter zrównoważony, bardzo dobrze
wyszkolony, zdyscyplinowany i lojalny, pracowity i dokładny. Wywiera
dodatni wpływ na otoczenie. Usposobienia pogodnego, towarzysko obyty i
koleżeński. Fizycznie wytrzymały. Prezencja zewnętrzna bardzo dobra.
Jako rezerwista był powoływany na ćwiczenia wojskowe. W 1936 r. został
sierżantem, a rok później podporucznikiem rezerwy. Na rok przed wojną
ożenił się z Heleną Wojciechowską. Batalion forteczny KOP „Sarny” wchodził w skład pułku, o tej samej
nazwie, pod dowództwem podpułkownika Nikodema Sulika. Zadaniem batalionu
była obrona odcinka „Sarny” w oparciu o Linię Sosnkowskiego.
Odcinek
został podzielony na kilka sektorów. Kilkunastokilometrowy sektor
„Tynne” obsadziła 4 kompania pod dowództwem kpt. Emila Markiewicza
licząca 700 żołnierzy. Mieli oni do dyspozycji 25 schronów i bunkrów
bojowych uzbrojonych w ckm i rkm oraz 4 działa kalibru 75 mm. Sektor
„Tynne” podzielono na rejony umocnione: „Berducha”, „Tynne Wieś”,
„Łącznikowy”, „Kamienne”. Ppor. Jan Bołbott został dowódcą rejonu
umocnionego „Tynne Wieś”. Dowodził 9 schronami bojowymi. Jego schron
posiadał nr 9 i pseudonim „Pirat”. Był to betonowy obiekt o kształcie
zbliżonym do czworoboku o wymiarach 12 x 12 m. Grubość ścian wynosiła od
100 do 150 cm, a strop 150 cm. Na uzbrojeniu schronu znajdowały się po
jednym ckm i rkm oraz wyrzutnie granatów. Na wieść o wkroczeniu Sowietów postanowiono bronić odcinka „Sarny” za
wszelką cenę. W dniach 17-18 września przygotowywano się na odpowiednie
przywitanie nieproszonych gości. Wróg pojawił się na odcinku wieczorem
18 września. Sowieckie czołgi ostrzelały polskie pozycje i po krótkiej
walce wycofały się. Do ponownego ataku ruszyły kolejnego dnia o 4 rano.
Na pozycje żołnierzy KOP-u runęła sowiecka piechota ze wsparciem
czołgów. Ppłk Sulik rozkazał kpt. Markiewiczowi bronić pozycji do końca.
Sowieci mieli ogromną przewagę nad Polakami, zarówno liczbową, jak i w
ciężkim sprzęcie. O godz. 14 ppłk Sulik, w obawie przed okrążeniem
całego pułku, rozkazał wycofanie większości sił batalionu. Rozkaz
osłaniania odwrotu otrzymała 4 kompania, która pozostała na pozycjach.
Miała powrócić do pozostałych pododdziałów po oderwaniu się od Sowietów.
Rozkaz ppłk Sulika oznaczał śmierć dla okrążonych obrońców z 4
kompanii, w tym ppor. Bołbotta. Sytuacja na odcinku „Sarny” w godzinach popołudniowych 19 września była
już dramatyczna. Sowieci przeszli przez ufortyfikowane pozycje polskich
obrońców, zostawiając je niezdobyte na swoich tyłach. Polacy zamknięci w
schronach bronili się bohatersko, nie myśląc o poddaniu się. Wymusiło
to na Sowietach skupienie się na likwidacji poszczególnych schronów.
Dopiero po ich uciszeniu możliwe było przejście do dalszej ofensywy. Kpt. Markiewicz był cały czas w telefonicznym kontakcie z odciętym ppor.
Janem Bołbottem. Ten na bieżąco przekazywał mu informacje o przebiegu
walk: czuje, że nieprzyjaciel „obkłada” jego obiekty materiałem
łatwopalnym, nie zważając na ponoszone przy tym straty. Obliczył, że na
jego bezpośrednim przedpolu – w granicach jego widoczności – leży ponad
100 zabitych. Pomimo to uważa, że sytuacja jego jest gorzej niż
krytyczna – ma też poczucie, że do wieczora nie doczeka. Zapewnia mnie
jednakże, że bez względu na to, co by się miało stać, będzie wykonywał
powierzone mu zadanie. Najwięcej szkód wyrządzają czołgi. Zmieniają one
kolejno swoje stanowiska, podchodzą na najbliższe odległości i prowadzą
ogień z działek przeciwpancernych wprost w szczeliny. Oślepiają przez to
obsługę, a najczęściej powodują niepowetowane straty. Wszyscy
najodważniejsi już nie żyją. Amunicja jest faktycznie na wyczerpaniu.
Rozumie, że zaopatrzenie w tej sytuacji jest niemożliwe, ale z uwagi na
to, że jest dowódcą, melduje mi, że wystarczy jej jedynie na 3-4 godziny
walki. Zwraca się z gorącą prośbą o przeciwnatarcie – co mu wtedy
przyrzekam – twierdząc, że zostanie to zrealizowane, gdy tylko odwód
nadejdzie. Walczy do końca z tą świadomością, że bijemy się w związku
taktycznym – co mnie może najbardziej dzisiaj boli, gdyż w tej sytuacji –
prócz dobrego słowa, otuchy, niczego zrobić nie byłem w stanie. Ppor.
Bołbott zdany na własne siły walczył dalej i nie myślał, żeby się
poddać. Ok. 3:00 nad ranem 20 września kpt. Markiewicz po raz kolejny rozmawia z
ppor. Bołbottem: oświadczył mi, że nowych wiadomości o nieprzyjacielu
nie posiadają, gdyż całe Tynne „roi się” od niego. Ma przeczucie, że nie
doczeka się momentu, kiedy nadejdzie pomoc, gdyż chwile jego są już
policzone. Nieprzyjaciel bowiem zapalił materiały, którymi poprzednio
„obłożył” obiekt, papa pali się bardzo szybko i wytwarza dym bardzo
gryzący, który wdziera się do wewnątrz. Pragnąłby, ażeby pomoc ta była
jak najszybsza, bo gdy eksploduje któraś z beczek – prawdopodobnie
napełniona benzyną, wie, ze zostaną żywcem pogrzebani. W chwili obecnej
załoga walczy z nałożonymi maskami, lecz wszyscy skarżą się, że
pochłaniacze przepuszczają dym i maski nic nie pomagają. Oświadczyłem,
że należy natychmiast nałożyć na pochłaniacz zwilżone w wodzie chustki
do nosa i nie przerywać walki pod żadnym warunkiem. Przed 5 rano 20 września kpt. Markiewicza stawia na nogi telefon z
„Tynnego”: ppor. Bołbot melduje, że przed chwilą nastąpił wybuch przy
sąsiednim obiekcie i na własne oczy widział, jak nieprzyjaciel wdarł się
wewnątrz. Chociaż jego obserwacja jest bardzo utrudniona, gdyż cały
rejon jest w gęstym czarnym dymie, wszelkimi możliwymi środkami
przyszedł z pomocą sąsiadowi – lecz pomoc ta była bezskuteczna. W czasie
tej rozmowy zwraca się on do mnie z osobistą prośbą. Oświadcza mi, że
jest rok po ślubie i jego żona mieszka w Lublinie – podał mi adres.
Prosi mnie bardzo, ażebym po szczęśliwym wydostaniu się z walki dał znać
jego żonie, że jeżeliby miał zginąć, niech wie o tym, że do ostatniej
chwili myśląc o Ojczyźnie, myślał również i o niej. Po otrzymaniu tej
prośby przyrzekłem, że jeżeli będę mógł – postąpię według jego woli, ale
zdaje mi się, że Bóg, który czuwa nad nami wszystkimi, będzie i dla
niego litościwy i nie da mu zginąć – tym bardziej, że pomoc… nie mogłem
już dokończyć zdania, gdyż w słuchawce usłyszałem suchy trzask i
stwierdziłem, że łączności między nami nie ma. Ppor. Jan Bołbott zginął
walcząc do samego końca. Razem z nim cała załoga. Wszyscy zginęli w
wyniku uduszenia lub spalenia żywcem. Do dzisiaj nie wiadomo, gdzie
zostali pochowani.
Tynne,
województwo poleskie, 20 września 1939 roku, godzina 4:45. Kapitan Emil
Markiewicz, dowódca 4 kompanii baonu fortecznego KOP „Sarny”, podnosi
słuchawkę radiostacji. Wydobywa się z niej podniecony głos podporucznika
Jana Bołbotta. W tle słychać szumy, huki wystrzałów i wybuchów, komendy
i krzyki żołnierzy. Panie Kapitanie! Sowieci wdarli się do sąsiedniego
schronu! Skierowałem na niego ogień naszych ckm-ów. Nic więcej zrobić
nie mogę! – krzyczy ppor. Bołobott. Trzymać dalej pozycję! Pomoc jest
już w drodze! – odpowiada mu kpt. Markiewicz. Panie Kapitanie! Mam
ostatnią prośbę. Proszę przekazać mojej żonie, że podczas ostatnich
chwil życia myślałem o ojczyźnie oraz o niej. Proszę zapisać jej adres –
mówi stanowczym głosem ppor. Bołbott. Oczywiście, zrobię to, ale pomoc…
W słuchawce kapitana słychać już tylko suchy trzask. Połączenie zostaje
przerwane…
Pamięć o bohaterskim obrońcy została niemal całkowicie wymazana na całe
dziesięciolecia. W PRL nie istniał temat wojny z Sowietami 1939 r. Był
to temat tabu. Kpt. Markiewicz całą wojnę spędził w okupowanej Polsce. W
1945 r. przedostał się na Zachód. Złożył przed, już wtedy, generałem
Nikodemem Sulikiem ustny wniosek o odznaczenie ppor. Bołbotta Orderem
Virtuti Militari. Generał z niewiadomych przyczyn go zignorował. Kpt.
Markiewicz nie poddawał się. Czuł się zobowiązany wobec swojego
podwładnego. W 1951 r. na terenie Wielkiej Brytanii napisał relację z
walk w 1939 r. oraz złożył pisemny wniosek o odznaczenie ppor. Bołbotta.
Wniosek przeleżał w szufladzie 48 lat. Dopiero pod koniec lat 80.
interweniował w tej sprawie profesor Ryszard Szawłowski, autor pierwszej
monografii wojny polsko-bolszewickiej 1939 r. W wyniku jego starań w
1989 r. ppor. Bołbottowi nadano Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari.
Profesor dodatkowo apelował o upamiętnienie tej postaci przez władze
Lublina i KUL-u. Na jej godne upamiętnienie musieliśmy czekać długie
kilkanaście lat. W 2004 r. imię ppor. Jana Bołbotta otrzymała Strażnica
Straży Granicznej w Dołhobrodach. W 2008 r. w budynku Katolickiego
Uniwersytetu Lubelskiego odsłonięto tablicę upamiętniającą jej
bohaterskiego absolwenta. W 2009 r. Rada Miasta Lublina nadała jednej z
ulic miasta imię bohatera tego artykułu.
Ten artykuł jest hołdem dla tej zapomnianej postaci, równej w zasługach
kapitanowi Władysławowi Raginisowi, walczącej bohatersko z drugim
śmiertelnym wrogiem Polski – Związkiem Radzieckim i przez to dzisiaj
niemal całkowicie zapomnianej.
Czy Raginis i Bołbott kiedykolwiek się spotkali? Tego prawdopodobnie nigdy się nie dowiemy…
Za: http://www.wykop.pl/link/2757091/zapomniany-raginis-obrona-kresowej-wizny-przed-sowietami/#voters
