98 lat temu, w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 r., wybuchło
I Powstanie śląskie, które objęło tereny powiatu rybnickiego
i pszczyńskiego oraz część okręgu przemysłowego. Ten spontaniczny zryw
polskiej ludności upadł po 10 dniach, przygotowując jednak grunt
do dwóch kolejnych powstań w następnych latach.
Bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania była masakra górników
z kopalni „Mysłowice”, którzy domagali się zaległych wypłat. Kiedy
15 sierpnia 1919 r. tłum wtargnął przez bramę, niemieckie wojsko
otworzyło ogień. Zginęło wtedy siedmiu górników, dwie kobiety
i trzynastoletni chłopiec.
Na Śląsku wrzało jednak wcześniej.
W maju na konferencji w Wersalu zadecydowano, że o przynależności
atrakcyjnych gospodarczo terenów Śląska przesądzi plebiscyt. Wobec
trudności gospodarczych w regionie pracę przerwało 40 kopalń. Górnicy
nie otrzymywali pensji, więc zdecydowali się na strajk generalny.
Dzień
po masakrze mieszkańcy śląskich miast zaczęli atakować posterunki
Grenschutzu - niemieckiej straży granicznej. Opanowali m.in. Tychy,
Radzionków, Piekary i część Katowic, w tym dworzec kolejowy
w Katowicach-Ligocie. Niemcom udało się wkrótce odbić te punkty. Wobec
przewagi wroga, 24 sierpnia dowódcy Powstania wstrzymali walki.
26 sierpnia, wobec braku pomocy ze strony państwa polskiego i koalicji,
walka mieszkańców Śląska dobiegła końca.
Nieprzygotowane
organizacyjnie powstanie nie zakończyło się sukcesem politycznym,
zwróciło jednak uwagę międzynarodowej społeczności na sprawę Śląska. Pod
jej naciskiem Niemcy ogłosili amnestię dla uczestników powstania.
Rok później, również w sierpniu, wybuchło II Powstanie
Śląskie. W przeciwieństwie do pierwszego, nie było ono spontaniczne.
Zostało ogłoszone przez Dowództwo Główne Polskiej Organizacji Wojskowej
Górnego Śląska i Polski Komisariat Plebiscytowy. Głównym celem drugiej
walki zbrojnej Ślązaków było wyparcie niemieckiej Policji Bezpieczeństwa
z obszaru plebiscytowego i zastąpienie jej strażą obywatelską,
a następnie - nowo utworzoną policją plebiscytową. 24 sierpnia 1920 r.
Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa ogłosiła rozwiązanie niemieckiej
policji i powołała Policję Górnego Śląska o polsko-niemieckim składzie.
Powstańcy uzyskali również zapewnienie ukarania przywódców antypolskich
ekscesów i usunięcie z obszaru objętego plebiscytem osób, które przybyły
tu po 1 sierpnia 1919 r.
Trzecie Powstanie Śląskie wybuchło
w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. Było reakcją na niekorzystny dla Polski
werdykt interpretującej wyniki Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej -
Polska miała otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki.
W wyniku
powstania Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski
podziale Śląska. Z terenu objętego plebiscytem do Polski przyłączono
29 proc. obszaru i 46 proc. ludności.
