 |
| Pomnik przedstawiający Amakusę Shirō |
Oblężenie zamku Hara, gdzie przez pięć miesięcy broniła się
armia japońskich katolików, stanowi ostatni akt buntu, jaki
rozpoczął się w grudniu 1637 roku.
Upadek powstania ostatecznie przypieczętował los chrześcijan w Japonii.
Dopiero ponad 200 lat później, 17 marca 1865 r., o. Bernard Petitjean
mógł za zgodą japońskich władz odprawić Mszę św. w Nagasaki. W tym samym
mieście wcześniej z wyjątkową zaciekłością prześladowano katolików.
Msza przeznaczona była wyłącznie dla cudzoziemców, tymczasem zdumiony
kapłan zobaczył w kapliczce Japonki. Skąd się wzięły i jakim cudem
potrafią odmówić „Zdrowaś Maryjo” czy „Ojcze nasz”, skoro chrześcijan
w Japonii wytępiono ponad dwa stulecia wcześniej – zastanawiał się.
Przez 200 lat żaden misjonarz nie dostał się do Japonii, a nieliczni,
którzy próbowali, ponieśli okrutną śmierć.
Początek katolicyzmu w Japonii był obiecujący. Od momentu, kiedy św.
Franciszek Ksawery przybył do tego kraju w 1549 r., praca misyjna
przynosiła dobre rezultaty. W 1605 r. było tu już 750 tys. chrześcijan.
Dlaczego więc w grudniu 1637 r., na leżącym na południowy wschód
od Nagasaki półwyspie Shimabara, katolicy z bronią w ręku podnieśli bunt
przeciw władzy szoguna?
55 męczonych jednocześnie
Prześladowania chrześcijan rozpoczęły się już wcześniej. Od 1587 r.
zaczęto ich wyrzucać z urzędów, zakazano prowadzenia działalności
misjonarskiej jezuitom i niszczono katolickie świątynie. Do nagonki
na katolików przyczyniali się również przybywający tam na początku XVII
w. protestanci angielscy i holenderscy.
Pierwszy edykt przeciw chrześcijanom wydał szogun Ieyasu Tokugawa
w 1611 r. Za czasów jego syna, Hidetada, prześladowania nabrały
rozmachu. Coraz liczniejsze egzekucje odbywały się z niesłychanym nawet
jak na owe czasy okrucieństwem. Jeszcze większym bestialstwem
wsławił się w represjach wobec chrześcijan Tokugawa Iemitsu, trzeci
szogun Tokugawa, który po abdykacji ojca uczcił objęcie władzy spaleniem
50 chrześcijan w Edo. Nie oszczędzono nikogo, nawet dzieci. Chrześcijan
krzyżowano, palono, zanurzano przez kilkanaście godzin w dołach,
z których wydobywały się trujące opary. „Widziałem 55 męczonych
jednocześnie w Miako, a między nimi małe, 5- lub 6-letnie dzieci płonące
w ramionach swoich matek i krzyczące »Jezu, przyjmij nasze dusze«.
Jeszcze więcej widziałem w więzieniu, niedługo przed ich egzekucją.
Tylko niewielu wyrzekło się Chrystusa” – pisał w swoim liście Richard
Cocks, angielski żeglarz przebywający wówczas w Japonii.
Prześladowania ogarnęły cały kraj. Amakusa, czyli archipelag wysp
na Morzu Wschodniochińskim, wraz z przyległym półwyspem Shimabara
na południowy wschód od Nagasaki miały z katolicyzmem specjalne
powiązania. W 1566 r. jeden z zamożnych rodów z tej okolicy poprosił o.
Cosme de Torrèsa, towarzysza św. Franciszka Ksawerego, o przysłanie
misjonarza. Misjonarz przybył w 1566 r. i jeszcze w tym samym roku
na Amakusa zbudowano kościółek. W ciągu kilkudziesięciu lat wiele
z tutejszych znaczących rodów przyjęło chrzest. W czasie rządów Konishi
Yukinaga, który otrzymał Amakusa w lenno, liczba chrześcijan rosła,
mogli też w spokoju wyznawać wiarę. Zarówno Yukinaga, jak i jego żona
byli katolikami. Na chrzcie otrzymał imię Augustyn, a jego żona Maria.
Kiedy został schwytany po przegranej bitwie w czasie walk o supremację
w Japonii, odmówił popełnienia, zgodnie z tradycją, samobójstwa.
Oświadczył, że nie pozwala mu na to wiara. Został więc ścięty. Amakusę
otrzymała w nagrodę wroga katolikom rodzina Terasawa.
Z kolei półwysep Shimabara, po latach rządów rodziny Arima, również
katolików, w 1614 r. przeszedł w ręce klanu Matsukara. I tu również,
podobnie jak na Amakusa, wielu mieszkańców było wyznawcami Chrystusa.
Pierwszy z nowych panów, Matsukura Shigemasa, popierał Tokugawę. Chcąc
zaskarbić sobie wdzięczność nowych panów Japonii, brał czynny udział
w odbudowie Edo (dzisiejsze Tokio), wówczas faktycznej stolicy.
Rozpoczął też brutalne prześladowania miejscowych chrześcijan, wcielając
w życie wydane przez szoguna dekrety. Represje były tu szczególnie
okrutne, do czego zachęcali go niechętni wobec katolików holenderscy
kupcy. Matsukara wybudował w Shimabara nowy zamek, a stary zamek Hara,
należący do rodu Arima, popadł w ruinę. Ponieważ były to inwestycje
bardzo kosztowne, Matsukara, a później jego syn Matsukura Katsuie,
nakładał na mieszkańców półwyspu drakońskie podatki. Ucisk podatkowy
i religijne prześladowania doprowadziły do wybuchu powstania.
Szli do boju z okrzykiem „Jezus”
W październiku 1637 r. mieszkańcy obu prowincji i miejscowi bezpańscy
samurajowie, czyli roninowie, rozpoczęli sekretne spotkania, planując
powstanie. Na przywódcę wybrano liczącego wówczas 15 lub 16 lat
charyzmatycznego Amakusę Shirō.
Amakusa Shirō urodził się na jednej z wysp Amakusa. Naprawdę
nazywał się Mausuda Shirō. Był synem ronina. Już jako dziecko potrafił
recytować obszerne i trudne fragmenty literatury konfucjańskiej, a kiedy
miał 9 lat, zaczął pobierać lekcje szermierki u sławnego mistrza
miecza. Jako 12-latek udał się do Nagaski, gdzie miał studiować
medycynę. Tam przyjął chrześcijaństwo, a w 1637 r. wrócił w rodzinne
strony. Wędrował po wioskach, nauczając religii. Nazywano go „posłańcem
Bożym”, krążyły pogłoski, że dokonuje cudów.
Bunt, zarówno w Shimabara, jak i na wyspach Amakusa, rozpoczął się pod
koniec 1637 r. Powstańcy, uzbrojeni tylko w kije, widły, grabie
i kamienie, zdobyli i spalili miasto Shimabara. Zginął poborca podatków,
jeden z gubernatorów prowincji i 30 członków rodów szlacheckich.
Działania powstańców rozlewały się coraz szerzej, ich siły rosły,
przyłączali się do nich mieszkańcy z nowo zajmowanych terenów.
W szeregach powstańczej armii, liczącej wówczas prawdopodobnie około 20
tys. ludzi, walczyły także kobiety, a na sztandarach widniały napisy:
„Niech będzie pochwalony Przenajświętszy Sakrament”. Szli do boju
z okrzykiem „Jezus” i „Maryja”. Tak jak późniejsi meksykańscy cristeros.
Powstańcy niszczyli japońskie symbole religijne, zastępując
je chrześcijańskimi.
Terewaza Hirotaka, gubernator Nagasaki, zlekceważył armię
chrześcijańskich chłopów. Wysłał przeciw nim 3-tysięczny oddział
samurajów, przekonany, że łatwo zgniecie buntowników. Przeliczył się. 27
grudnia powstańcy pod wodzą Shiro roznieśli samurajów. Z placu boju
powróciło tylko 200, reszta zginęła. Dla gubernatora porażka z chłopami
oznaczała niesławę, toteż tłumaczył, że Shiro w walce z samurajami użył
czarnej magii. Na początku stycznia 1638 r. przeciw rebeliantom ruszyły
dwa kolejne oddziały.
Powstańcy z Amakusa dołączyli do sił Shimabara stacjonujących
w opuszczonym i zdewastowanym zamku Hara. Atakowali przeciwnika, zadając
mu ciężkie straty. Shogun wysłał przeciw nim kolejne armie. Według
dobrze udokumentowanych przekazów, armia rządowa liczyła ponad 125 tys.
żołnierzy, natomiast trudno dokładnie ocenić siły powstańców. Przyjmuje
się, że było ich od 27 do 37 tys., ale tylko niecałe 15 tys. walczyło
z bronią w ręku. Reszta to kobiety i dzieci. Chrześcijanie zdawali sobie
sprawę, że koniec jest bliski, ale odrzucali propozycję poddania się.
Odpierali nieustające ataki wroga, zadając mu ciężkie straty nocnymi
wypadami. Shogun Tokugawa Iemitsu wpadł w furię na wieść, że chłopska
armia tak długo stawia opór wyszkolonym w bojach żołnierzom i samurajom.
Zażądał, by Holendrzy rozpoczęli ostrzał zamku Hara ze znajdującego się
w pobliżu statku. Zamek został ostrzelany, ale powstańcy zmusili statek
do odwrotu.
Dowodzący armią szoguna wiedzieli, że po miesiącach oblężenia
powstańcom brakuje żywności, wody i amunicji. W połowie kwietnia 1638 r.
wydali rozkaz do generalnego szturmu. 15 kwietnia atakujący podpalili
zamek. W płomieniach zginęło 6 tys. powstańców. Po zajęciu zamku Hara
rozpoczęła się rzeź. Tych, którzy wpadli w ręce żołnierzy, przez dwa dni
masakrowano na polach wokół zamku. Później tam ich zakopano. Głowę
Shirō Amakusy zabrano do Nagasaki, gdzie dla postrachu wystawiono
ją na pokaz.
Ta potworna rzeź wydawała się oznaczać koniec katolicyzmu w Japonii,
o czym przekonany był zwycięski szogun. Tak jednak nie było. Część
pozostałych przy życiu wiernych zeszła do podziemia, o czym
przekonał się o. Bernard Petitjean w Nagasaki. Po upadku powstania
musieli opuścić Japonię również Portugalczycy, których podejrzewano
o sprzyjanie chrześcijańskim powstańcom.
Rozpoczęła się ścisła izolacja kraju od świata. Każdemu mieszkańcowi
usiłującemu opuścić wyspy groziła teraz kara śmierci, nie można było
nawet budować statków dalekomorskich. Kiedy w 1640 r. do Nagasaki
wpłynął portugalski statek, został zatrzymany i spalony, a większość
załogi ścięto. Wypuszczono nielicznych, by opowiadali o tym, co czeka
wszystkich łamiących zarządzenia szoguna. Władze tolerowały wyłącznie
Holendrów, którzy mogli prowadzić handel na jednej z wysepek. Zyski,
jakie im przynosił, sprawiały, że kupcy znosili wszelkie upokorzenia.
Schodząc na ląd, musieli deptać obrazy z wizerunkami świętych i Matki
Boskiej, a także składać coroczne hołdownicze wizyty w Edo, gdzie też
nie szczędzono im upokorzeń.
Za: http://gosc.pl/doc/1800956.Ronin-z-krzyzem-w-reku
